Grudziądz

Grudziądz

O Grudziądzu napisano już wiele artykułów i spisano dużo opowieści, ale my dorzucamy swoją cegiełkę dla uzupełnienia zdjęć zawartych w Galerii Falkowscy. Postaramy się, by powiązanie obrazu i tekstu stanowiły zachętę do odwiedzin naszego pięknego miasta.

Miasto zostało założone w roku 1291 na prawie chełmińskim. Natomiast we wczesnym średniowieczu, w roku 1065 jest pierwsza wzmianka o osadzie Grudenc, Grudencz. Do dzisiejszych czasów badacze spierają się co nazwy miasta, niektórzy twierdza, że nazwa się wzieła od grodu, jeszcze inni, że od grudzistej ziemi bogato wystepujacej na tym terenie. Jeszcze inne źródła podaja, że nazwa wywodzi się od pochodzenia pruskiego, co było zwiazane z przenikaniem kultury pruskiej.

Ciekawą jest sprawą, jak na owe czasy, że za panowania króla Bolesława Śmiałego - miało tu powstać nowo utworzone biskupstwo.

Zanim miasto Grudziądz otrzymało prawa miejskie, te ziemie znajdowały się pod ponowaniem ksiecia Konrada Mazowieckiego. W 1231 r. przybywaja tu Krzyżacy, aby pod koniec trzynastego wieku nadać miastu prawa miejskie. Wybudowano tu zamek krzyżacki, który istniał do 1945 roku, po czym został zniszczony przez Niemcow. Zamek grudziądzki w swej historii przechodził z rąk do rąk, raz należał do Polski, potem do państwa krzyżackiego. Ciekawą rzeczą było to, że pierwszym herbem miasta Grudziadz była głowa byka. Dopiero w późniejszym czasie został zmieniony na obecnie widniejącą na nim postać biskupa Chrystiana.

Co było później?
W skrócie:

1. Po wojnie trzynastoletniej i po postanowieniach drugiego pokoju toruńskiego cała ziemia chełmińska wraz z Grudziądzem zostaje włączona do państwa Polskiego, aż do roku 1772, do pierwszego rozbioru Polski.
   21 marca 1522 roku Mikołaj Kopernik właśnie tu, w Grudziądzu wygłasza traktat o monecie.

2. Późniejszy okres to powstawanie kosciólow i różnych zgromadzeń duchownych (np. 1622 przybycie Jezuitów, potem w dwa lata pózniej, 12 marca 1624 roku przybycie Siostr Benedyktynek).

3. Druga połowa XVII wieku, od roku 1655 do roku1659 odbyła się okupacja szwedzka, tak zwany potop szwedzki.

4. Niestety wiek XVIII też nie był szczęśliwym okresem. Miasto zmagało się z okupacją szwedzką a potem od 1707 roku do 1718 roku z okupacją rosyjską.

5. Niestety to nie koniec nieszcześć tego miasta. W roku 1772 odbył się pierwszy rozbior Polski, w wyniku czego Grudziądz został wcielony do Prus na blisko 150 lat. W 1776 roku ze względu na dobre położenie strategiczne, Państwo Pruskie postanowiło wybudować cytadelę grudziądzką. Do budowy użyto wielu cegieł (między innymi z okolicznych zamków, np. w Radzyniu Chełmińskiem oraz w Rogóźnie).

6. W roku 1806 wojska napoleońskie oblegały miasto. Zdobycie Grudziądza przez armię francuską zostało udaremnione przez generała pruskiego Courbiere'a.
   Ciekawą sprawą było, że na terenie cytadeli grudziądzkiej zostali więzieni powstańcy listopadowi a później styczniowi.

7. W 1835 roku w Portsmouth powstała gromada ludu polskiego Grudziąż, która skupiała żołnierzy powstania listopadowego, którzy byli więzieni w grudziadzkiej twierdzy. Nazwa ta pochodziła od błędnie zapisanej nazwy miasta Grudziądz.

8. Wiek XIX to okres germanizacji miast.
   Jeszcze w roku 1900 zaledwie 18 procent stanowiła ludność polska. Przewaga ludności niemieckiej była bardzo duża - 82 procent.
   Pod wzgledem wiary jeszcze w roku 1910 stanowiła większość ludność wyznania ewangelicko augsburskiego. Na 40 sto tysieczne miasto, 26 tys. stanowili ewangelicy, 14 tys. zaś było katolików.
   W drugiej połowie XIX wieku powstawały zakłady przemysłowe takie jak hydrovacum, kuźnia oraz wiele innych. Miasto zaczęło się szybko rozwijać. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę oraz na mocy postanowień traktatu wersalskiego Grudziądz wraz z całą ziemią chełmińską powrócił do macierzy po blisko 150 latach - a dokładnie 23 stycznia 1920 roku. Do dziś jest ulica upamietniająca to wydarzenie.

9. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Grudziądz stał się miastem przygranicznym, w którym było dużo wojska np. 18 pułk ułanów, który stoczył z Niemcami bitwę w czasie drugiej wojny swiatowej i pod Krojantami niedaleko Chojnic. Pomimo, że Grudziądz został wcielony do Polski w 1920 r to statystyki powiatu były niekorzystne, 58 procent stanowiła ludność niemiecka zaś polska tylko 42 procent. Niestety te statystyki doprowadziły do tego, że miejsowa ludność witała z entuzjazmem wojsko niemickie we wrześniu 1939. Rozpoczęły się represje niemickie wobec ludności polskiej.

10. Pod koniec drugiej wojny światowej Niemcy zamienili miasto w twierdzę Graudenz. Dopiero 6 marca 1945 zostało miasto wyzwolone spod okupacji niemieckiej przez wojska Armi Czerwonej. Druga wojna przyniosła dużo ofiar ludności cywilnej jak i wojskowej. Do dziś znajduje się wiele cmentarzy polsko radzieckich w obrębie miasta. Zabudowa miasta blisko w 60 procentach została zniszczona. Po wojnie powstawały załady pracy, takie jak Ocetix, Stomil dawna Unia maszyny rolnicze itd. Dzieki temu nastapił szybki rozwój miasta (prawie do 100 tys. ludności). W 1975 roku miasto miało nawet aspiracje, aby powstało tu miasto wojewódzkie.
    
    

Ciekawą sprawą jest, że miasto Grudziądz jest uznawane do dziś jako kolebka powstania Solidarności (obok Gdańska).

Słynne postacie, które rozsławiły Grudziądz to m.in. Bronisław Malinowski, biegacz olimpijski, Lucjan Kydryński, dziennikarz, prezenter sceniczny, Waldemar Baszanowski, słynny sztangista olimpijski, Robert Dados, żużlowy mistrz świata.

Co roku we wrześniu są organizowane biegi Bronisława Malinowskiego upamietniające rocznicę jego śmierci.
Most na ktorym zginął nosi jego imię.

Ciekawe zabytki Grudziądza to m.in. spichrze zbożowe z XVI i XVIII wieku oraz fort Księża Góra.

Zobacz więcej zdjęć